Co jest prawdą, a co mitem, jeśli chodzi o wypalenie zawodowe?

W poprzednim wpisie dzieliłam się z Tobą wiedzą na temat tego, czym jest wypalenie zawodowe i jakie objawy powinny zwrócić Twoją uwagę. Z racji tego, że wpłynęło do mnie sporo pytań związanych z tym syndromem i coraz częściej temat ten pojawia się na spotkaniach, które prowadzę, postanowiłam dedykować wypaleniu kolejny artykuł.

Chociaż wypalenie zawodowe zostało po raz pierwszy zidentyfikowane i opisane w latach 70. XX w. za sprawą amerykańskiego psychiatry Herberta J. Freudenbergera, to mimo upływu tak długiego czasu nadal utrzymuje się wiele błędnych wyobrażeń na jego temat. Przyjrzyjmy im się bliżej.

Mit nr 1: Wypalenie jest łatwe do wykrycia

Pewna trudność z wypaleniem zawodowym polega na tym, że nie można po prostu powiedzieć, że jesteśmy wypaleni lub nie jesteśmy wypaleni. To nie jest kwestia zero-jedynkowa. Można być na pewnym etapie prowadzącym do wypalenia.

Herbert J. Freudenberger i Gail Northem określili 12 etapów wypalenia zawodowego, które następują po sobie:

1. Ciągłe udowadnianie własnej wartości
2. Wzrost zaangażowania, praca ponad siły
3. Zaniedbywanie własnych potrzeb
4. Wyczerpanie emocjonalne
5. Przewartościowanie
6. Mechanizmy obronne (wyparcie, zaprzeczanie)
7. Wycofywanie się, izolacja
8. Zmiana zachowania
9. Utrata poczucia tożsamości (depersonalizacja)
10. Poczucie pustki wewnętrznej
11. Wyczerpanie i depresja
12. Całkowite wypalenie

Warto pamiętać, że wypalenie przez długi czas może pozostawać niezauważalne. Może Ci się wydawać, że to Twój „normalny” sposób funkcjonowania. Dlatego, jeśli bliskie osoby sugerują Ci, że Twoje zachowanie w ostatnim czasie się zmieniło, że podchodzisz do pracy i siebie w sposób mniej zdrowy, że widać po Tobie przemęczenie lub częściej okazujesz nagromadzone nieprzyjemne emocje, to sugerowałabym zatrzymanie się i zastanowienie się na tym.

Mit nr 2: Wypalenie zawodowe jest konsekwencją przepracowania

To bardzo popularne myślenie o wypaleniu zawodowym. Choć przepracowanie i wyczerpanie są częścią tego, co może prowadzić do wypalenia, to jednak nie jest to cały obraz. Może być tak, że nie doświadczasz nadmiaru pracy, a mimo to czujesz się wypalona. Dlaczego?

Znani badacze wypalenia profesor Christina Maslach z University of California w Berkeley i Michael P. Leiter z Deakin University zidentyfikowali sześć obszarów niedopasowania między osobą a pracą, które mogą prowadzić do wypalenia:

• Obciążenie pracą – oznacza to, że osoba ma zbyt dużo zadań do wykonania, praca jest zbyt skomplikowana lub zbyt pilna („wszystko na wczoraj”). Gdy wymagania są za wysokie to w połączeniu z nieodpowiednimi zasobami do jej wykonania (np. umiejętnościami, wiedzą czy narzędziami) mogą prowadzić do wyczerpania, od którego zaczyna się wypalenie.
• Kontrola – w kontekście wypalenia oznacza to niewielki udział w podejmowaniu decyzji, które mają wpływ na wykonywaną pracę (np. w zakresie harmonogramu, wykonywanych zadań lub obciążenia pracą), brak autonomii, brak odpowiedniego poziomu odpowiedzialności lub brak dostępu do narzędzi potrzebnych do dobrego wykonywania pracy. Poczucie kontroli (wpływu) nad pracą jest ograniczone, może występować brak prawa głosu w kwestiach dotyczących kluczowych kwestii lub miejsca pracy.
• Nagroda – wykonywana praca jest rzadko doceniana, dostarcza mało przyjemności lub wiąże się ze zbyt niskim (nieadekwatnym) wynagrodzeniem. Osiągnięcia nie są zauważane, brakuje wyrazów uznania od osób wokół (szczególnie przełożonych/klientów), brakuje informacji na temat możliwych dalszych kroków kariery.
• Społeczność – oznacza to, że występują trudności w relacjach w miejscu pracy, dochodzi do konfliktów, które nie są rozwiązywane w konstruktywny sposób, wstępuje niski poziom zaufania i poczucia bezpieczeństwa psychologicznego. Doprowadza to do izolowania się, co może nasilać odczuwanie stresu.
• Sprawiedliwość – odnosi się to m. in. do nierówności w obciążeniu pracą lub w zakresie płacy, nieodpowiedniego obchodzenia się z awansami, nierównego podziału kompetencji, faworyzowania, co może prowadzić do poczucia braku szacunku lub bezsilności w obecnej sytuacji. Więc chodzi o uczciwość.
• Wartości – występuje niedopasowanie między osobistymi wartościami i celami a wartościami i celami organizacji; poczucie działania „wbrew sobie”, „wbrew swoim zasadom”.

Jak wyglądają Twoje relacje z pracą z perspektywy każdego z wymienionych wyżej obszarów?

Gdy uda się zidentyfikować, gdzie występuje niedopasowanie, to o wiele łatwiej i skuteczniej jest podjąć interwencję.

Mit nr 3: Wypalenie zawodowe to problem indywidualny

Wypalenie zawodowe choć dotyczy jednostek, a nie całych społeczności, to nie jest problemem indywidualnym. Dlaczego? Każdy z nas funkcjonuje w jakimś systemie, w jakimś otoczeniu. I to otoczenie w określony sposób na nas wpływa. Z tego względu nie można pomijać przyglądania się okolicznościom, w jakich funkcjonujesz. Być może są jakieś zachowania po stronie Twojego przełożonego (np. delegowanie zbyt dużej ilości zadań, nacisk na terminowość nawet, jeśli zadanie się rozrasta itd.) lub po stronie organizacji, w której pracujesz, co może prowadzić do wypalania się.

Mit nr 4: Wypalenie zawodowe występuje coraz częściej, ponieważ nie jesteśmy tak twardzi, jak kiedyś

To również nie jest prawda. Szeroko zakrojone badania na temat wypalenia wykazały, że gdy wymagania naszej pracy i nasze zdolności jako ludzi stają się niedopasowane, może to prowadzić do wypalenia. Biorąc pod uwagę wiele destrukcyjnych zmian, jakie zachodzą w naturze pracy i funkcjonowaniu człowieka, nie jest zaskoczeniem, że ta przepaść się powiększa.

Bycie non stop on-line (a przez ostatnie 2,5 roku większość z nas właśnie w ten sposób pracuje) bardzo wyczerpuje zasoby energetyczne. Otrzymywanie co chwila powiadomień (np. na czacie na Teamsie lub innych komunikatorach, o przychodzących mailach, smsach itp.) powoduje, że nasz ośrodek alarmowy w mózgu jest stale aktywny. Ponadto duże znaczenie w odniesieniu do korzystania z mediów społecznościowych odgrywa dopamina.

Ciekawa jestem, jak działa na Ciebie stały dostęp do urządzeń elektronicznych, social mediów, powiadomień? Potrafisz pomimo tego skoncentrować swoją uwagę na tym, co naprawdę masz do wykonania? Wymaga to od Ciebie więcej energii niż wcześniej (przed pandemią), czy może nie uległo to zmianie?

Mit nr 5: Zmiana pracodawcy to najlepsze remedium na wypalenie zawodowe

Wiele osób, które zgłasza się do mnie z powodu zauważenia u siebie objawów wypalenia zawodowego zastanawia się nad zmianą pracodawcy jako remedium. Byłabym bardzo ostrożna w realizacji takiego pomysłu. Dlaczego?

Odejście z obecnej firmy bez wykonania wewnętrznej pracy, aby odkryć, dlaczego tak naprawdę doszło do wypalenia, może szybko doprowadzić do powtórzenia się schematu. Jest bowiem wiele czynników nie tylko po stronie pracodawcy, lecz również po stronie osoby (m. in. wysokie poczucie odpowiedzialności, nastawienie na pomaganie, nadmierna wrażliwość i współodczuwanie, styl radzenia sobie ze stresem zorientowany na emocje, trudność z asertywnością, perfekcjonizm, obawa przed krytyką, obawa przed odrzuceniem, neurotyczność), które przyczyniają się do wypalenia.

Zmiana pracy nie jest więc jedynym sposobem na zrównoważone życie. Jeśli wypalenie zawodowe dotyczy ciebie, to sugerowałabym Ci najpierw przepracowanie tego, co wymaga zmiany wewnątrz, by odzyskać swoją energię, by odzyskać siebie.

Dlatego właśnie udział w programie „Odzyskaj swoją wewnętrzną siłę” poprzedza badanie czynników wypalenia zawodowego oraz badanie odporności psychicznej MTQPlus (wersja rozszerzona), a następnie poprzez holistyczne podejście do złożonego problemu wypalenia pracujemy przez 5 miesięcy nad kluczowymi kwestiami.

Mit nr 6: Wypalenie zawodowe minie po udanym urlopie

Gdyby to było takie proste… Owszem, urlop pozwoli Ci się zregenerować (i o to naprawdę warto regularnie dbać, niezależnie od tego, czy jesteś wypalona, czy nie), niemniej po urlopie wracasz zwykle do tych samych okoliczności, w jakich funkcjonowałaś przed nim. Bardzo szybko uruchomią się te same nawyki wywołane podobnymi sytuacjami. Jeśli wrócisz po urlopie bez żadnych zmian na poziomie zachowania i postawy, to jest szansa, że w krótkim czasie znowu Cię dopadnie.

Urlop pomaga na krótką chwilę, bo leczy objawy, a nie przyczynę.

Mit nr 7: Wypalenie zawodowe jest chorobą

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podjęła decyzję o wpisaniu wypalenia zawodowego do Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11 (International Classification of Diseas) w 2019 r. Zaczęła ona obowiązywać od 1 stycznia br. Jednak ta klasyfikacja oprócz chorób opisuje także inne stany, czynniki i syndromy. I właśnie… wypalenie zawodowe zostało potraktowane jako syndrom mogący wpłynąć na nasz stan zdrowia jako pracownika i mogący powodować konieczność kontaktu ze służbą zdrowia, a nie jako choroba. Oznacza to, że w najbliższym czasie lekarze w Polsce nie będą mieli możliwości wystawiania L4 bezpośrednio na wypalenie zawodowe.

Jak widzisz, wypalenie zawodowe jest złożonym problemem. Stąd poradzenie sobie z nim również wymaga kompleksowego podejścia. Wypalenie zawodowe to nie jest coś, co mija samoczynnie. Tutaj czekanie działa na niekorzyść, bo może nasilać objawy.

Jeśli zauważasz u siebie symptomy wypalenia lub z innych względów chcesz powrócić do stanu wewnętrznej równowagi, to weź udział w jesienno-zimowej edycji programu rozwoju odporności psychicznej „Odzyskaj swoją wewnętrzną siłę”, która rozpocznie się w październiku 2023 r. 

Jeśli chcesz wziąć udział w Programie to czym prędzej zarezerwuj swoje miejsce. Będziemy pracować w kameralnej grupie.

Więcej informacji znajdziesz TUTAJ.

Uwaga: program „Odzyskaj swoją wewnętrzną siłę” realizowany jest również w formule indywidualnej. Jeśli jesteś zainteresowana to skontaktuj się ze mną mailowo lub telefonicznie.

Serdecznie Cię zapraszam