Czy to już wypalenie zawodowe?

Tym razem porozmawiajmy o wypaleniu zawodowym. Jak pewnie wiesz pracuję jako Konsultantka HR, Coach i Psycholog, który wspiera osoby indywidualne i pracowników firm w rozwoju m. in. odporności psychicznej. W ciągu ostatnich miesięcy zauważyłam, że coraz częściej trafiają do mnie osoby, które deklarują, że są wypalone zawodowo. Pojęcie to jest ostatnio bardzo popularne, co niestety powoduje, że bywa nadużywane wobec sytuacji i stanów, które wypaleniem wcale nie są (albo jeszcze nie są). Dlatego też postanowiłam przybliżyć nieco ten temat.

Czym więc jest wypalenie zawodowe?

Po raz pierwszy zdefiniował je w 1974 r. Herbert Freudenberger i określił następująco:

„Wypalenie zawodowe to stan, który rozwija się powoli, przez dłuższy okres przeżywania długotrwałego stresu i angażowania całej energii życiowej, który w końcowym efekcie wywiera negatywny wpływ na motywację, przekonania i zachowanie”.

W definicji tej warto zwrócić uwagę na kilka kwestii.

Po pierwsze: chodzi o długotrwałe przeżywanie stresu (nie przez kilka dni, nie przez tydzień, nie przez np. okres przygotowywania się do jakiegoś wydarzenia np. konferencji, czy prezentacji wyników na Zarządzie itp.). Wypalenie nie dzieje się nagle. Jego natura jest znacznie bardziej podstępna – podkrada się do nas cicho i bezszelestnie – dlatego może być trudno je rozpoznać.

Po drugie: wypalenie dotyka osób, które wcześniej angażowały większość swojej energii życiowej (mówi się, że „aby się wypalić wcześniej trzeba płonąć”), czyli najprawdopodobniej praca była głównym punktem uwagi, wysiłku, myślenia, koncentracji na niej itd. Bardzo często więc dotyczy to osób pracujących w nadgodzinach (choć nie jest to regułą), osób, które wkładają dużo energii i często też serca w to, co robią.

I po trzecie: taki sposób działania wpływa finalnie na znaczący spadek motywacji, zmianę sposobu myślenia i na zachowanie osoby.

Myślę, że pewnym doprecyzowaniem może być definicja Ayali Malach Pines i Eliota Aronson, mówiąca o tym, że

„wypalenie jest stanem fizycznego, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania spowodowanego przez długotrwałe zaangażowanie w sytuacje, które są obciążające pod względem emocjonalnym”.

Badania Christiny Maslach (lata 80-te) wskazują na trzy składowe wypalenia: wyczerpanie emocjonalne, cynizm i depersonalizację, obniżenie oceny własnych dokonań. Przyjrzyjmy im się bliżej.

Wyczerpanie emocjonalne objawia się nadmiernym zmęczeniem i poczuciem zawodowego wyeksploatowania, pustki, utratą woli do działania, do pracy („nie czuję nic”, „czuję obojętność”), trudnością w mobilizowaniu się, spadkiem empatii. Bardzo często osoby wypalone nie mają siły, by podnieść się rano z łóżka, czują się wyczerpane, często wręcz wycieńczone, a mimo to trudno jest im odpuścić i zwolnić obroty („Samo się nie zrobi”, „nikt za mnie tego nie zrealizuje” itp.). 

Cynizm i depersonalizacja oznaczają negatywny lub obojętny sposób reagowania na innych, dystansowanie się do ludzi, utratę wrażliwości wobec innych, instrumentalne i chłodne traktowanie innych osób. Osoby wypalone mogą chcieć odizolować się od ludzi („tylko niech nikt mi głowy nie zawraca”, „mam dość ludzi, choć wcześniej bardzo lubiłam/em przebywać wśród nich”).

Obniżenie oceny własnych dokonań i kompetencji związanych z wykonywaną pracą. Skutkuje to negatywnym postrzeganiem siebie i własnych umiejętności, poczuciem marnowania czasu i sił, poczuciem bezradności, beznadziei, samooskarżaniem się. Osoba taka staje się z czasem mniej wydajna, popełnia więcej błędów w pracy i nie jest w stanie racjonalnie ocenić sytuacji, a poczucie spadku kompetencji tylko się nasila. Taka osoba zaczyna źle myśleć o sobie (np. „Nie nadaję się. Wcześniej to samo zadanie zajmowało mi 2 godziny, a teraz nie jestem w stanie ogarnąć tematu przez cały dzień”, „Nie rozumiem tego, co czytam”, „Dlaczego przestałam/em łączyć informacje tak dobrze, jak wcześniej” itp.), o wynikach swojej pracy („Nie jestem już w stanie wyrobić nawet 80% wcześniejszej normy, co u licha się ze mną dzieje?”) oraz o efektywności swoich działań.

W rzeczywistości to nie sytuacja zawodowa wyczerpuje, ale niemożność poradzenia sobie z nią.

W tym miejscu warto podkreślić, że wypalenie zawodowe nie dotyczy osób przemęczonych, które mimo wysiłku czerpią z pracy przyjemność i satysfakcję. Problem zaczyna się w momencie, gdy praca zaczyna przerastać i mocno obciążać psychicznie i fizycznie.

Chociaż najczęściej mówimy o wypaleniu w kontekście zawodowym, to może ono pojawić się również w innych dziedzinach życia, takich jak rodzicielstwo, opieka nad osobami starszymi, wolontariat, czy relacje rodzinne/partnerskie.

Jakie symptomy powinny zwrócić Twoją uwagę?

Warto zapytać siebie:

• Czy brakuje Ci energii w ciągu dnia?
• Masz trudności z odprężeniem się i wyłączeniem, ciągle rozmyślasz (ruminacja) o pracy?
• Czujesz się wyczerpana emocjonalnie, zauważasz u siebie częstą zmianę nastroju lub szybciej reagujesz zdenerwowaniem, płaczem lub złością, odczuwasz niepokój?
• Stałaś się ostatnio bardziej cyniczna lub krytyczna w pracy?
• Czy stałaś się bardziej podirytowana lub zniecierpliwiona współpracownikami lub klientami?
• Czy ociągasz się w pracy lub masz problemy z jej rozpoczęciem?
• Zauważasz u siebie trudności z koncentracją i utrzymaniem skupienia na tym, co robisz?
• Brakuje Ci satysfakcji ze swoich osiągnięć?
• Czy czujesz się rozczarowana swoją pracą?
• Czy używasz jedzenia, narkotyków lub alkoholu, aby poczuć się lepiej lub by po prostu nie czuć?
• Czy zmieniły się Twoje nawyki dotyczące snu?
• Czy dokuczają Ci niewyjaśnione bóle głowy, problemy żołądkowe lub jelitowe lub inne dolegliwości fizyczne?

Jeśli odpowiedziałaś twierdząco na którekolwiek z tych pytań, być może doświadczasz wypalenia zawodowego. Rozważ rozmowę z lekarzem, coachem lub psychologiem. Te objawy mogą być również związane z chorobami, takimi jak depresja.

Jaki wpływ na wypalenie zawodowe miały ostatnie dwa lata?

Kilka dni temu przejrzałam raport firmy Deloitte: „Women@Work 2022: A Global Outlook” z badania, którego celem było lepsze zrozumienie, w jaki sposób doświadczenia kobiet w miejscu pracy wpływają na ich zaangażowanie i rozwój kariery. Odpowiedzi z całego świata jasno pokazały, że pandemia miała poważny wpływ na życie i karierę kobiet, w tym na ich równowagę między życiem zawodowym a prywatnym oraz samopoczucie.

Moją uwagę zwróciły szczególnie następujące dane:

• 53% ankietowanych kobiet twierdzi, że ich poziom stresu jest wyższy niż rok i dwa lata temu, a prawie połowa czuje się wypalona.
• Podczas gdy tegoroczni respondenci oceniają swoje samopoczucie psychiczne nieco lepiej niż w zeszłym roku, prawie połowa twierdzi, że ich zdrowie psychiczne jest słabe/bardzo słabe.
• Jedna trzecia wzięła wolne od pracy z powodu problemów ze zdrowiem psychicznym,
• a tylko 43% czuje się komfortowo rozmawiając o tych wyzwaniach w miejscu pracy.

Ponadto kobiety częściej niż rok temu szukają nowej pracy, a wypalenie zawodowe dla prawie 40% kobiet jest głównym powodem.

Około jedna czwarta respondentów ocenia swoją satysfakcję z pracy i motywację w pracy jako słabą/bardzo słabą, a prawie połowa jest mniej optymistycznie nastawiona do swoich możliwości zawodowych niż rok temu.

Ponad połowa badanych kobiet chce odejść od swojego pracodawcy w ciągu najbliższych dwóch lat, a tylko 10% planuje pozostać u obecnego pracodawcy dłużej niż pięć lat.

W badaniu przeprowadzonym od 11.2021 do 2.2022 r. wzięło udział 5000 kobiet z 10 krajów (Australia, Brazylia, Kanada, Chiny, Niemcy, Indie, Japonia, RPA, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone). Jak pewnie zauważyłaś badanie to nie objęło Polski, niemniej na bazie moich rozmów z kobietami z różnych organizacji przypuszczam, że nasze rodaczki mogłyby udzielić podobnych odpowiedzi.

Jakie są skutki wypalenia zawodowego?

Oprócz wspomnianych wyżej skutków w postaci m. in. rozglądania się za zmianą pracodawcy (co samo w sobie rzadko kiedy potrafi całkowicie zniwelować wypalenie zawodowe, gdyż predyspozycje osobiste odgrywają tu dużą rolę) wypalenie zawodowe może mieć poważne konsekwencje, w tym:

• odczuwanie przewlekłego stresu
• zmęczenie
• bezsenność
• smutek, złość lub drażliwość
• nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych
• choroba serca
• wysokie ciśnienie krwi
• cukrzyca typu 2
• podatność na różne choroby m. in. depresję

Ponadto, wypalenie zawodowe ma wpływ nie tylko na naszą karierę oraz codzienność w pracy, ale również na życie prywatne: relacje ze znajomymi, związki partnerskie i rodzinę.

Co możesz zrobić, gdy dostrzegasz u siebie pierwsze symptomy wypalenia zawodowego?

Powrót do stanu wewnętrznej równowagi to nie jest kwestia wyspania się, odpoczynku przez weekend, czy wyjechania na dłuższy urlop. Owszem, odpoczynek jest ważny, lecz jeśli po powrocie wracasz do tego samego środowiska, myślisz, zachowujesz się i działasz tak, jak wcześniej, to bardzo szybko znów dopadnie Cię wyczerpanie, spadek motywacji i utrata chęci do interakcji społecznych.

Wiele zależy od tego, na jakim etapie wypalenia jesteś, co Cię doprowadziło do tego stanu i na ile jesteś gotowa zmienić coś w swoim podejściu.

To jak to wygląda u Ciebie? Czy w wyniku tego, jak wyglądało Twoje funkcjonowanie w pracy i poza nią czujesz się przepracowana, przemęczona (może nawet wypalona), zestresowana i brakuje Ci motywacji do działania?

Może to już czas zadbać wreszcie o siebie, swoją energię, ukoić emocje, wyciszyć reakcje stresowe, by znów poczuć swoją moc?

Jeśli tego właśnie potrzebujesz, to weź udział w jesienno-zimowej edycji programu rozwoju odporności psychicznej „Odzyskaj swoją wewnętrzną siłę”, która rozpocznie się w październiku 2023 r. 

Jeśli chcesz wziąć udział w Programie to czym prędzej zarezerwuj swoje miejsce. Będziemy pracować w kameralnej grupie.

Więcej informacji znajdziesz TUTAJ.

Program realizowany jest również w wersji indywidualnej, a zgłoszenia przyjmowane są na bieżąco.

Serdecznie Cię zapraszam