Często słyszymy, że „jesteś tym, o czym myślisz”. Choć nie zawsze zdajemy sobie sprawę z mocy własnych myśli, to jednak one kształtują nasze postrzeganie świata, wpływają na decyzje i determinują działania. W tym artykule przyjrzymy się, jakie przełożenie mają myśli na różne aspekty naszego funkcjonowania i jak możemy je świadomie kształtować, aby czerpać więcej satysfakcji z życia.
Siła myśli
Myśli są ważnym elementem ludzkiego doświadczenia. Stanowią one wewnętrzne procesy umysłowe, które pozwalają nam analizować, interpretować, planować i rozwiązywać problemy. Myśli to nie tylko przelotne idee, które pojawiają się i znikają. Są one fundamentem, na którym budujemy swoje życie. Każde nasze zachowanie, każda decyzja, jaką podejmujemy, każde działanie, jakie wykonujemy, a nawet sposób, w jaki postrzegamy świat, a także nasza odporność psychiczna, są bezpośrednio związane z naszymi myślami. Myśli mogą przybierać różne formy, od świadomych i logicznych rozważań po nieświadome i spontaniczne skojarzenia.
Myśli jako filtr rzeczywistości
Można powiedzieć, że myśli działają jak filtr, przez który patrzymy na otaczający na świat. Dwie różne osoby mogą doświadczyć tej samej sytuacji w zupełnie inny sposób w zależności od swoich myśli i przekonań. Na przykład, osoba, która wierzy, że ma pecha, może odbierać drobne niepowodzenie jako potwierdzenie swojego przekonania. Z kolei ktoś z bardziej pozytywnym nastawieniem może potraktować tę samą sytuację jako tymczasową przeszkodę i okazję do nauki.
Samospełniająca się przepowiednia
Jednym z najbardziej fascynujących aspektów naszych myśli jest koncepcja samospełniającej się przepowiedni. To zjawisko polega na tym, że nasze przekonania i oczekiwania mogą wpływać na wynik naszych działań. Jeśli wierzymy, że jesteśmy interesującym rozmówcą, to jesteśmy bardziej skłonni do brania udziału w różnych spotkaniach (nawet w nieznanym wcześniej kręgu), inicjowania i podtrzymywania rozmów, utrzymywania kontaktów towarzyskich. Z kolei, jeśli wierzymy, że nie mamy nic interesującego do powiedzenia, że ludzie nie mają ochoty nas słuchać, że nikogo nie obchodzi nasze zdanie, to możemy nie próbować nawiązywania relacji, co sprawi, że nawet nie będziemy mieli szansy rozwijać się społecznie. (Jako ciekawostkę chcę zwrócić Twoją uwagę na to, jak często zdarza nam się postrzegać to w odwrotny sposób, czyli w opisanym przykładzie, gdy nasze grono znajomych jest bardzo małe, może nam się zdawać, że to dlatego, że nie mamy nic interesującego do powiedzenia, że ludzie nie chcą spędzać z nami czasu. Tak naprawdę jest odwrotnie – to my nie chcemy inicjować kontaktów, bo w tym blokują nas własne myśli. I tak jest też w większości podobnych sytuacji).
Efekt Pygmaliona
Efekt Pigmaliona to zjawisko psychologiczne, które pokazuje, że wysokie oczekiwania prowadzą do lepszych wyników. Jednym z najsłynniejszych badań dotyczących tego efektu był eksperyment przeprowadzony przez Roberta Rosenthala i Lenore Jacobson w 1968 roku. W badaniu tym nauczycielom powiedziano, że niektórzy uczniowie w ich klasach mają wyjątkowy potencjał intelektualny, mimo że uczniowie ci zostali wybrani losowo. Po pewnym czasie okazało się, że uczniowie, których nauczyciele mieli wysokie oczekiwania wobec swoich uczniów (byli bardziej skłonni do motywowania ich i wspierania), faktycznie osiągnęli lepsze wyniki w testach IQ, co potwierdziło istnienie efektu Pygmaliona. To samo można odnieść do siebie: jeśli wierzymy, że możemy osiągnąć swoje cele, prawdopodobnie podejmiemy działania zmierzające do ich realizacji. Natomiast myśli pełne wątpliwości i pesymizmu mogą nas powstrzymać przed działaniem i osiąganiem sukcesów. Przykładowo, osoba, która myśli „mogę to zrobić”, będzie bardziej skłonna podjąć ryzyko i stawić czoła wyzwaniom niż ktoś, kto myśli „nie dam rady”.
Wpływ myśli na nasze emocje
Nasze myśli mają też bezpośredni wpływ na odczuwane emocje. Jeśli często myślimy o negatywnych rzeczach (np. że mamy mniej czegoś, niż inni; albo że gorzej nam się wiedzie w jakimś obszarze życia), to prawdopodobnie będziemy czuć się przygnębieni, zestresowani lub sfrustrowani. Z kolei pozytywne myśli (które możemy praktykować np. poprzez wyrażanie wdzięczności za to, co już mamy) mogą prowadzić do poczucia szczęścia, spokoju i optymizmu. Inny przykład: jeśli myślimy o swoich dokonaniach i pozytywnych cechach, wzrasta nasze poczucie satysfakcji, radości, a także rośnie samoocena i pewność siebie. Ilekroć się nad tym zastanawiam, to zdumiewa mnie, jak bardzo jesteśmy w stanie sami nakręcić się własnymi myślami, przez co czujemy się emocjonalnie źle.
Stres i negatywne myśli
Negatywne myśli mogą być też głównym źródłem stresu. Kiedy stale myślimy o najgorszych scenariuszach, analizujemy, rozkładamy sytuację na czynniki pierwsze, to nasz organizm reaguje tak, jakby te scenariusze były rzeczywistością. To może prowadzić do chronicznego stresu, który ma negatywny wpływ na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne. Od wielu lat mówi się o chorobach psychosomatycznych, gdzie np. chroniczny stres może powodować problemy z sercem, układem trawiennym i układem odpornościowym. Z drugiej strony, pozytywne myślenie i medytacja mogą przyczynić się do poprawy zdrowia i ogólnego samopoczucia.
Myśli determinują zachowania
Myśli także kierunkują nasze zachowania i podejmowane działania. Na przykład, jeśli wierzymy, że aktywność fizyczna i zdrowe odżywianie są kluczem do zdrowia, prawdopodobnie będziemy starali się regularnie trenować, a w sklepie zwrócimy większą uwagę na to, co ląduje w naszym koszyku. Z kolei, jeśli wierzymy, że nie mamy wpływu na swoje zdrowie (bo to jest uwarunkowane np. naszymi geny), to możemy zaniedbywać aktywność fizyczną i spożywać to, co nam smakuje, choć zawiera sporo konserwantów, sztucznych barwników, czy niezdrowego tłuszczu.
„Uważaj na swoje myśli, stają się słowami. Uważaj na swoje słowa, stają się czynami. Uważaj na swoje czyny, stają się nawykami. Uważaj na swoje nawyki, stają się charakterem. Uważaj na swój charakter, staje się twoim przeznaczeniem”
Lao Tze
Jak świadomie kształtować swoje myśli
Na szczęście nasze mózgi mają zdolność do zmiany i adaptacji przez całe życie. Proces ten nazywamy neuroplastycznością. Praktykowanie nowego sposobu myślenia może dosłownie zmienić sposób, w jaki nasz mózg funkcjonuje, co z kolei wpłynie pozytywnie na nasze emocje i zachowania.
Jak to zrobić krok po kroku:
Zidentyfikowanie negatywnych myśli
Pierwszym krokiem do zmiany myśli jest ich zidentyfikowanie. Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, w jaki sposób myślimy o sobie, innych ludziach, czy różnych zdarzeniach. Warto więc od czasu do czasu zatrzymać się w ciągu dnia i poprzyglądać się temu. Szczególnie dotyczy to sytuacji, gdy odczuwamy nieprzyjemne emocje lub zauważamy, że zachowujemy się w sposób, który jest niekorzystny (dla nas lub naszego otoczenia). Dobrze jest zapisać sobie na kartce lub w zeszycie myśli, które zauważamy, bo dzięki temu łatwiej będzie nam je analizować i pracować nad ich zmianą. Zastanówmy się nad swoimi reakcjami na różne sytuacje i spróbujmy odkryć nasze myśli, które za nimi stoją.
Kwestionowanie swoich myśli
Kiedy już zidentyfikujemy swoje niewspierające myśli, zacznijmy je kwestionować. Warto zadać sobie pytanie: „Czy ta myśl jest prawdziwa (tzn. czy potrafię wskazać dowody świadczące o tym, że tak naprawdę jest)?”, -Czy mam dowody na to, że może jest inaczej?”, „Czy ta myśl pomaga mi, czy szkodzi?”. Kwestionowanie negatywnych myśli może pomóc je osłabić i zastąpić bardziej pozytywnymi.
Zamiana negatywnych myśli na pozytywne
Spróbujmy zastąpić niewspierające nas myśli na bardziej pozytywne. Na przykład zamiast myśleć „Nie jestem wystarczająco dobra/y”, możemy powiedzieć sobie „Umiem …X… i …Y…, reszty mogę się nauczyć”. Warto poszukać w swoich doświadczeniach takich, które byłyby potwierdzeniem, bo wtedy nowe myśli będą oparte na faktach, a nie życzeniowe.
Im częściej będziemy przyłapywali się na niewspierających myślach i zamieniali je na wspierające, tym szybciej zmienimy połączenia między neuronami w naszym mózgu, dzięki czemu nowy sposób myślenia stanie się nawykowym.
Działanie w zgodzie z nowymi myślami
Zmiana myśli to nie tylko zmiana na poziomie teoretycznym, ale przede wszystkim na poziomie działania. Warto więc podejmować kroki, które będą zgodne z nowym sposobem myślenia. Np. Jeśli negatywna myśl była taka: „Ludzie są z natury egoistyczni” i zamieniliśmy to na myśl: „Ludzie mają zarówno egoistyczne, jak i altruistyczne cechy. Mogę znaleźć osoby, które są wspierające i życzliwe”, to rozejrzyjmy się po swoim otoczeniu i poszukajmy osób, które mogą nas wspierać (a my ich) oraz obdarzajmy się nawzajem życzliwością.
Pomocnym narzędziem do pracy nad zmianą swoich myśli jest zestaw „Energia myśli”.
Praktykowanie uważności
Uważność, czyli świadome i nieoceniające obserwowanie swoich myśli, emocji i otaczającego nas świata, jest potężnym narzędziem w radzeniu sobie z negatywnymi myślami. Polega na kierowaniu swojej uwagi na tu i teraz, zauważaniu tego, co się w nas pojawia (na poziomie myśli, emocji, odczuć z ciała) i akceptowaniu tego bez osądzania. Dzięki praktykowaniu uważności przechodzimy z trybu reakcji automatycznych na świadome wybory swoich myśli i zachowania.
Zamiast walczyć ze swoimi myślami lub próbować je stłumić, dzięki praktykowaniu ważności uczymy się je obserwować, co zmniejsza ich intensywność. Praktykowanie uważności pozwala też nam dostrzec, że myśli to tylko myśli, a nie rzeczywistość. Oznacza to, że nie musimy utożsamiać się z negatywnymi myślami ani pozwalać im definiować naszego działania. To rozróżnienie pomaga w zachowaniu dystansu i zmniejszeniu wpływu negatywnych myśli na nasze życie i samopoczucie. Dzięki uważności łatwiej jest też zauważyć wyzwalacz (ang. „triggers”), czyli bodźce, które wywołują silne emocjonalne reakcje, zazwyczaj nieproporcjonalne do bieżącej sytuacji. Mogą być one zarówno zewnętrzne (np. określone sytuacje, dźwięki, zapachy), jak i wewnętrzne (np. wspomnienia, odczucia fizyczne). Wyzwalacze są często związane z wcześniejszymi doświadczeniami i mogą prowadzić do automatycznych, nieświadomych reakcji emocjonalnych i behawioralnych.
Podsumowanie
Nasze myśli mają ogromny wpływ na nasze życie. Kształtują to, jak postrzegamy świat, wpływają na nasze decyzje i działania, determinują nasze emocje i ogólne poczucie szczęścia. Świadome kształtowanie naszych myśli poprzez zidentyfikowanie tych, które nam nie służą (np. prowadzą do konfliktów z innymi, powstrzymują nas przed sięganiem po więcej, czy wywołują nieprzyjemne emocje), kwestionowanie ich i zastępowanie pozytywnymi, może prowadzić do głębokich zmian w naszym życiu. Przeformułowanie myśli na wspierające oraz praktykowanie uważności to tylko kilka narzędzi, które mogą pomóc w tej transformacji.
Jeśli masz jakieś pytania w przedstawionym temacie – zapraszam do kontaktu.
Marta Jagodzińska
Konsultantka HR, akredytowany Coach PCC ICF (International Coaching Federation), certyfikowany Coach Zespołowy i Grupowy, certyfikowana Facylitatorka #IamRemarkable (inicjatywa firmy Google), absolwentka programu Transformational Presence Leadership and Coach Training (TPLC autorstwa Alana Seala) oraz Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR). Licencjonowana Konsultantka i Trenerka odporności psychicznej Mental Toughness (MTQ48 i MTQPlus) oraz Zintegrowanego Modelu Przywództwa (ILM72). Absolwentka Uniwersytetu SWPS w Warszawie, kierunek: psychologia, dwie specjalizacje: zarządzanie zasobami ludzkimi oraz stres w organizacji. Ukończyła także studia podyplomowe w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie na dwóch kierunkach: Coaching profesjonalny – metody i praktyka oraz Zarządzanie kompetencjami pracowników. Specjalizuje się w badaniu potencjału menedżerskiego (Assessment i Development Center, badanie odporności psychicznej MTQ48 i MTQPlus, badanie stylu przywództwa ILM72), coachingu menedżerów i liderów oraz coachingu zespołów. Od 11 lat aktywnie działa na rzecz kobiet, wspierając je w rozwoju naturalnej pewności siebie, wzmocnieniu odporności psychicznej oraz świadomym zarządzaniu karierą. Autorka narzędzia rozwojowego do wzmacniania odporności psychicznej „Energia myśli”. Stale pogłębia swoją wiedzę i doświadczenie w zakresie podejścia, badań naukowych i praktyki w obszarze mental health & wellbeing. Pracuje w podejściu transformującym, opartym na holistycznej koncepcji człowieka. Zrealizowała ponad 2000 godzin sesji coachingowych. Przez kilkanaście lat pracowała na etacie w międzynarodowych i polskich korporacjach w obszarze HR. Jej Klientami są zarówno osoby indywidualne (przede wszystkim kobiety), jak i organizacje i ich pracownicy.
tel. +48 600 245 200
kontakt@martajagodzinska.pl