Rzeczywistość biznesowa w ostatnich latach staje się coraz bardziej nieprzewidywalna. Określa się ją mianem VUCA, czyli zmienna (volatile), niepewna (uncertain), złożona (complex) i wieloznaczna (ambiguous). Pracując na co dzień z menedżerami, często słyszę, że muszą sprawnie radzić sobie z różnego rodzaju wyzwaniami (nie zawsze sprzyjającymi) m.in. ograniczeniem zatrudnienia, cięciami kosztów, potrzebą szybkiego podejmowania decyzji (często nie posiadając kompletu informacji), jak również zarządzaniem ryzykiem. Wobec tego kluczową cechą staje się odporność psychiczna, która determinuje, na ile skutecznie radzimy sobie ze stresorami, wyzwaniami, presją, zachowując przy tym równowagę emocjonalną.
Co to jest odporność psychiczna?
Odporność psychiczna to cecha osobowości, która determinuje, na ile skutecznie radzimy sobie z wyzwaniami, presją i zmianą oraz umiemy powrócić do stanu równowagi emocjonalnej po zetknięciu się z czynnikami stresogennymi.
Na podstawie naukowej analizy, wieloletnich i zaawansowanych badań Doug Stycharczyk i Peter Clough wyodrębnili 4 główne komponenty odporności psychicznej, składające się na Model 4C:
- Wyzwanie (Challenge) – sposób postrzegania i podejścia do wyzwań
- Zaangażowanie (Commitment) – wytrwałość w dążeniu do celu lub realizacji zadania.
- Kontrola/poczucie wpływu (Control), w skład których wchodzą:
– Poczucie wpływu na własne życie – przekonanie co do własnego wpływu na efekty podejmowanych działań, aktywność.
– Umiejętność zarządzania emocjami – umiejętność zachowania spokoju (stabilności emocjonalnej) w obliczu trudnych sytuacji. - Pewność siebie (Confidence) – radzenie sobie z niepowodzeniami lub wyzwaniami. Wymiar ten składa się z dwóch podskal:
– Wiara we własne umiejętności – przekonanie co do wewnętrznych zasobów, niezbędnych by podjąć się konkretnego zadania i je ukończyć.
– Pewność siebie w relacjach interpersonalnych – radzenie sobie z przekonywaniem innych, prezentowanie własnego punktu widzenia, umiejętność trwania przy własnym zdaniu, odnajdywanie się w relacjach z innymi.
Odporność psychiczna w dużym stopniu wpływają na to, na ile skuteczny jest menedżer w swojej roli (nie tylko na poziomie realizacji zadań, również zachowania równowagi emocjonalnej) oraz jak wpływa swoją postawą na zespół.
Od czego zależy odporność psychiczna?
Odporność psychiczna jest cechą osobowości. Jej poziom zależy zarówno od czynników wewnętrznych (m.in. naszych przekonań), jak i zewnętrznych (m.in. postawy i wsparcia ze strony osób z naszego otoczenia).
Czy odporność psychiczną można rozwijać?
Odporność psychiczna jest uwarunkowana genetycznie, aczkolwiek możemy ją modyfikować poprzez doświadczenie oraz wykształcone pozytywne wzorce zachowań i nawyki. Oczywiście to wymaga pracy nad sobą, czego początkiem jest uświadomienie sobie, na jakim poziomie rozwoju opisanych wyżej czynników znajdujemy się obecnie. Można to zweryfikować w oparciu o kwestionariusz psychometryczny MTQ48 (Mental Thoughness Questionaire) lub MTQPlus. Bardzo lubię te narzędzia ze względu na szybkość wypełniania, niezwykłą trafność wyników oraz rozbudowane raporty zawierające informacje nie tylko o uzyskanych wynikach, również o rekomendowanych działaniach rozwojowych.
Co charakteryzuje osoby o wysokich wynikach w zakresie odporności psychicznej?
Osoby takie lepiej radzą sobie w warunkach silnego stresu, pracą pod presją, obciążeniem pracą (realizacją zadań, które nakładają się na siebie, ich wykonanie jest mocno ograniczone czasowo, zwiększając tym samym możliwe napięcie). Ponadto:
- wyznaczają sobie cele i wytrwale dążą do ich realizacji, nie zrażając się przeszkodami,
- czują się sprawcze (to, co dzieje się w ich życiu zależy od nich),
- mają dobre zdanie o sobie i zaufanie do swoich umiejętności,
- prezentują naturalną pewność siebie,
- dobrze odnajdują się w otoczeniu ludzi (nawet mniej sobie znanych),
- osiągają lepsze wyniki i sukcesy w życiu osobistym i biznesie.
Jak wysoka odporność psychiczna lidera może wpływać na zespół?
Jak już wspomniałam wcześniej, odporność psychiczna jest bardzo cennym zasobem – szczególnie w dzisiejszych czasach. Wydaje się więc, że najlepszym rozwiązaniem byłoby zatrudniać osoby (szczególnie menedżerów) cechujące się możliwie najwyższymi wynikami w tym zakresie. Jednak, jakie są blaski i cienie takiego podejścia?
Można przyjąć, że menedżer, który uzyskuje wysokie wyniki w zakresie wymiarów wchodzących w skład odporności psychicznej potrafi skutecznie angażować członków zespołu i wzmacniać ich postawę poczucia wpływu na sytuację. Zdaje sobie sprawę z tego, jak ważne jest stawianie przed sobą wyzwań, rozwój oraz wiara we własne umiejętności, toteż przekazuje konstruktywną informację zwrotną. Poprzez to, że prezentuje proaktywne podejście, zaraża pozytywnie innych, czego konsekwencją są dobre wyniki zespołu. Skutecznie zarządza swoimi emocjami oraz dba o relacje interpersonalne. To oczywiście są wspomniane blaski.
A cienie? Czy w mocno rozwiniętej odporności psychicznej może być coś niepokojącego? Znam wielu menedżerów, którzy – nie mając wcale złych zamiarów – przytłaczają swoją postawą pracowników, eksponują dużo większą pewność siebie, nastawienie na rozwiązania i działanie. To samo w sobie jest ok., natomiast zdarza się, że wrażliwy pracownik stykając się z taką osobą czuje się „gorszy”, nieporadny, pełen wątpliwości w siebie, swoją wiedzę i umiejętności. Skutkuje to zmniejszającym się zaangażowaniem, a czasem coraz częstszą absencją.
Zdaniem autorów Modelu 4C, Petera Clough oraz Douga Strycharczyka, „wysoki wskaźnik odporności psychicznej na każdej ze skal bez samoświadomości może być źródłem pewnych problemów” – zarówno dla innych, jak i dla niej samej. Taka osoba może:
- angażować się w zbyt dużo spraw na raz i brać na siebie za wiele obowiązków,
- cierpieć w sytuacji, gdy jakieś czynniki zewnętrzne nie pozwalają jej osiągnąć zamierzonych celów,
- przeceniać swoje umiejętności i nie dostrzegać własnych słabości,
- z powodu nie zauważanego (lub ignorowanego) zmęczenia ponosić koszty w postaci pogorszenia wydajności, a w dłuższej perspektywie nawet tracić zdrowie,
- jako osoba silnie skoncentrowana na wyzwaniach może tak bardzo lubić się z nimi mierzyć, że będzie stawiała siebie (i innych) przed zadaniami, z którymi niezwykle trudno sobie poradzić lub przed takimi, które przerastają większość ludzi,
- chętnie rywalizować z innymi, podejmować ryzyko, mając potrzebę odczuwania adrenaliny,
- przejawiać mniejsze zrozumienie wobec ludzi, dla których wyznaczenie celu nie jest główną motywacją do działania,
- wytrwale brnąć do celu nawet wtedy, gdy to już nie ma sensu,
- wywoływać u pracowników postawę wyuczonej bezradności, ponieważ w ostateczności jest gotowa wykonać zadanie sama,
- odczuwać niepokój dopóki zadanie nie zostanie wykonane,
- wykazywać mniejszą tolerancję wobec osób, które nie są tak pozytywnie nastawione, jak ona,
- być odbierana przez innych jako niewrażliwa, nieustępliwa i uparta,
- onieśmielać innych i sprawiać, że ci zaczną wątpić w swoje umiejętności,
- prowokować zmiany, aby „coś się działo” i burzyć dotychczas dobrze funkcjonujący ład,
- negatywnie wpływać na osoby wrażliwe i nie rozpoznawać prawidłowo ich potrzeb.
Z tego względu kluczowe staje się rozpoznanie poziomu rozwoju odporności psychicznej i świadomość wpływu prezentowanych zachowań na innych.
Jeśli masz pytania dotyczące siły i odporności psychicznej (jej badania oraz rozwoju), zapraszam Cię do kontaktu.
Marta Jagodzińska – Konsultantka HR, Akredytowany Coach ICF PCC, Team Coach, Asesor AC/DC, Psycholog. Od 2004 r. przeprowadza procesy badania potencjału zawodowego pracowników i menedżerów, wspiera w świadomym zarządzaniu karierą, wzmacnianiu pewności siebie i odporności psychicznej. Projektuje, zarządza i realizuje programy rozwojowe dla talentów, a także prowadzi procesy coachingu indywidualnego dla menedżerów, zespołów i osób prywatnych (głównie kobiet). Zrealizowała ponad 1050 godzin sesji coachingowych.
tel. +48 600 245 200
e-mail: kontakt@martajagodzinska.pl
Jeśli potrzebujesz rozwinąć swoją odporność psychiczną, lepiej radzić sobie ze stresem, odważniej podejmować wyzwania, wypracować nawyki zwiększające efektywność Twojego działania, wzmocnić wiarę w siebie oraz poczucie sprawczości (wpływu), to polecam Ci udział w programie rozwojowym „Odzyskaj swoją wewnętrzną siłę – program rozwoju odporności psychicznej”. Jest on prowadzony zarówno jako spotkania osobiste, co i on-line. Więcej informacji o Programie przeczytasz TUTAJ.
Podobne wpisy:
- Czy taka praca ma sens?
- Jak zadbać o zaangażowanie pracowników?
- Co utrudnia menedżerom skutecznie zarządzać zespołem i utrzymywać zaangażowanie?
- Jak tworzyć zgrane i osiągające dobre wyniki zespoły?
- Jak skutecznie motywować pracowników do działania?
- Dlaczego dla menedżerów delegowanie bywa trudne?